Libya bildiğiniz gibi değil 

GENEL BİLGİLER
Başkent : Trablus
Yüzölçümü : 1.759.540 km²
Nüfusu : 6 milyon (Nüfusun yaklaşık 1.5 milyonu yabancılardan oluşuyor) 
Resmi Dil : Arapça
Başlıca Şehirleri : Bingazi, Misurata, Zuwarah, Al-Khums, Sebha 
İklim : Yazları sıcak ve kurak, kışın yağışlı ve ılık. 
En yüksek sıcaklık 45 ºC, en düşük sıcaklık 2 ºC. 
GSMH : 11 milyar ABD Doları
Kişi Başına GSYİH : 2 bin ABD Doları
Enflasyon Oranı : % 30 (2000) 
Para Birimi ve Paritesi : 1 ABD Doları=1.63 Libya Dinarı (Ocak 2001)

Libya, 1961 yılına kadar dünyanın en fakir ülkelerinden biriydi, petrol ihracıyla birlikte 80’li yıllarda zenginleşmeye başladı. Ülkeyi zenginleştiren petrol, bir süre sonra ekonominin bozulmasına neden oldu. Petrol fiyatlarındaki düşme ve Birleşmiş Milletler ambargosu nedeniyle ekonomi istikrarsız bir görüntü çizmeye başladı. 

Ve bugün… Libya, ambargonun kaldırılmasının ardından yeni bir başlangıç yapıyor. Ekonomik yaptırımların ülke ekonomisine verdiği zararın giderilmesi, ticari ilişkilerin geliştirilmesi, sanayi ve teknoloji yatırımları yapılması amacıyla İtalya, Almanya, Fransa, İngiltere, İspanya gibi Avrupa ülkelerine kucak açıyor. Özel sektörü geliştirme çabaları kapsamında başta tarım ve ticaret olmak üzere bankacılık, nakliyat, imalat sanayi, eğitim, sağlık ve diğer hizmetleri teşvik ediyor. 

Libya’nın coğrafi konumu itibariyle en büyük avantajı Akdeniz kıyısında bulunması. Ülkenin can damarı olan ham petrol boru hatlarıyla Akdeniz’e aktarılıyor ve Akdeniz’in kuzeyindeki ülkelere pazarlanıyor. Komşu ülkeler Mısır, Tunus ve Cezayir ile iyi bir karayolu bağlantısı yanında deniz ulaşım imkânları da var.

Tahminlere göre Libya’nın 29.5 milyar varil ham petrol rezervi bulunuyor. Yıllık 522 milyon varil civarında üretim yapıldığı göz önüne alındığında 53 yıllık ham petrol rezervinin olduğu belirtiliyor. Libya petrolünün kalitesi iyi olduğundan en büyük alıcılar Avrupa ülkeleri. 

Libya’da kayda değer bir sanayi üretimi olduğu söylenemez. Konserve sebze, meyve ve balık, yemeklik tuz, sigara, temizlik maddeleri, ayakkabı, tekstil, beyaz eşya, otomotiv montaj, plastik ve demir boru, cam ve yapı taşları üretimi yapan tesisler bulunmakla birlikte bu tesisler oldukça düşük kapasitelerle çalışıyor. 

Tarım
Libya, petrol gelirlerinin önemli bir bölümünü tarım sektörünün geliştirilmesine ve büyük sulama projeleriyle üretimi artırmaya çalışmasına rağmen gıda üretiminde kendine yeterli bir ülke değil. Sulanabilir tarım arazisinin artırılması için uygulanmaya başlanan ve önemli bir kısmı biten “Büyük Suni Nehir Projesi”nin 30 milyar dolara mal olacağı bildiriliyor. Yapımına önümüzdeki günlerde başlanacak üçüncü bölümün 10 yılda tamamlanması bekleniyor. 

Ülkede başlıca iki tarım alanı bulunuyor: Libya’nın kuzeydoğusundaki Jebel Akhdar bölgesi (zeytin, üzüm ve tahıl ürünleri üretimi) ile hurma, zeytin ve narenciye üretiminin yapıldığı Trablus bölgesi. Libya’nın toplam tarımsal üretiminin yüzde 80’inden fazlası bu bölgelerde gerçekleştiriliyor. 

Tarım, orman, balıkçılık sektörü Gayri Safi Milli Hasıla’nın yüzde 10’dan daha azını sağlıyor ve bu sektörlerde toplam işgücünün yüzde 13’ü istihdam ediliyor. 

İthalatın yüzde 20’sini gıda maddeleri oluştururken, Libya’nın taze sebzede kendine yeterli hale gelse bile hububat, bakliyat ürünleri ithalatına uzun bir süre daha devam edeceği kaydediliyor. 

Et ihtiyacı ithalatla karşılanıyor, kurban bayramlarında canlı hayvan da ithal ediliyor. 

Turizm
Turizm potansiyeli bakımından geniş olanaklara sahip olan Libya, gerekli altyapının oluşturulamaması nedeniyle bu gelirden yoksun bulunuyor. 2 bin km. uzunluğundaki Akdeniz sahilinde turizme yönelik tesis bulunmadığı söylenebilir. Turizmin önemini anlayan ülke, Kasım 2000’de açıklanan 35 milyar dolarlık “Yeni Yatırım ve Kalkınma Programı”nın 10 milyarlık bölümü turizm yatırımlarına ayırma kararı aldı. 

Başlıca ihraç maddeleri: Petrol ve petrol ürünleri, doğalgaz, hayvan derileri, yerfıstığı, badem, hurda metal

Başlıca ithal maddeleri: Makine ve taşımacılık ekipmanları, işlenmiş maddeler, yiyecek ve canlı hayvanlar, kimyasal ve tıbbi ürünler, hammaddeler, madensel yakıtlar ve yatırım malları

İhracatında başlıca ülkeler: İtalya, Almanya, İspanya, Türkiye, Fransa, Yunanistan, İsviçre, İngiltere

İthalatında başlıca ülkeler: İtalya, Almanya, Fransa, İngiltere, Türkiye, Japonya, Tunus, İsviçre, Güney Kore


Afrika Birliği’ne doğru 

Afrika Birliği kurmak için yoğun siyasi çaba gösteren Libya, Afrika ülkeleri ile oldukça yakın ilişki içinde. 
Merkezi Trablus’ta bulunan Sahil ve Sahra Devletleri Topluluğu (SIN-SAD), Cibuti, Gambiya, Burkina Faso, Senegal, Çad, Mali, Nijer, Sudan, Eritre, Orta Afrika Cumhuriyeti’nden oluşuyor. Mısır ve Tunus’un gözlemci olarak katıldığı bu topluluk, ilerde Avrupa Birliği’nde olduğu gibi gümrük birliğini gerçekleştirmeyi amaçlıyor. SIN-SAD, Afrika Birliği’ne ilk adım olarak değerlendiriliyor.
1962 yılında Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı’na (OPEC) üye olan Libya, Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri, Afrika Petrol Üreticileri Birliği, Arap-Mağrib Birliği, Arab Birliği ve İslam Ülkeleri Teşkilatı’na da üye. 

Yüz yüze görüşmek önemli 

Libya’da başta temel gıda maddeleri olmak üzere tekstil ürünleri, ulaşım araçları, temizlik maddeleri, ev eşyaları vb. mallar çoğunlukla devlet kuruluşları tarafından ithal ediliyor. Alımlar için ihale açılıyor ve ihaleye önceden tescilini yaptıran firmalar çağrılıyor. Firmaların seçiminde oldukça titiz davranılıyor. 
Firma ve ürünle ilgili Arapça-İngilizce dillerinde hazırlanarak Libya konsolosluklarınca onaylanmış doküman-katalog istendiği gibi firma yetkililerinin Libya’ya giderek mal alımı yapan devlet kuruluşları ve özel firmalarla birebir görüşmeleri daha etkili oluyor. 
Libya ile ticari faaliyette bulunacak firmalarımızın malların zamanında teslim edilmesine, ambalajına, özellikle numune ve sipariş standardına uygun olarak mal gönderilmesine özen göstermesi gerekiyor.

TÜRKİYE-LİBYA TİCARİ İLİŞKİLERİ 

Libya Ticaret Müşavirliğimizden alınan bilgiye göre, Libya ile 1965 yılında başlayan ticari ilişkilerimiz 1975 yılından itibaren hızla gelişmeye başladı ve 1981’de en yüksek düzeye ulaştı. Bu yılda ihracatımız 442 milyon dolar, ithalatımız 790 milyon dolar olarak gerçekleşti. Ancak 1981 yılından itibaren dünya petrol piyasalarında yaşanan kriz ve petrol fiyatlarının düşmesi nedeniyle Libya’nın petrol gelirlerinin azalmasına bağlı olarak bu ülkeye yönelik ihracatımız azalmaya başladı. 

1999’da patlama 
İki ülke ticaret hacmi 1999 yılında 641 milyon dolara, Ocak-Ağustos 2000 döneminde ise 494 milyon dolara ulaştı. Bu rakamlara göre Libya, 1999’da ticaretimizin en çok artış gösterdiği ilk 5 ülke arasında yer aldı ve Türkiye, Libya’nın ithalat yaptığı ülkeler arasında ise 8. Sıraya yükseldi. 

Türkiye, Libya’dan ham petrol, kimyasal ürünler ve deri ithal ederken, bu ülkeye başta tekstil ve gıda maddeleri olmak üzere inşaat malzemeleri, beyaz eşya ve elektrikli cihazlar satıyor. 

Halen 5 bin Türk işçinin çalıştığı Libya’da Türklerin istihdam edildiği ana sektör inşaat. Zaten ülkede tarım, inşaat sektörünün yanı sıra otel, lokanta ve temizlik işleri yabancı yatırımcılar tarafından yapılıyor. 

Libya’da Türk mallarının kalite ve fiyat açısından cazip olduğu görüşü yaygındır. Tüketim alışkanlıklarının benzemesi ürünlerimize gösterilen ilgiyi artırıyor. Tunus, Mısır, Malta, Fas ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi üçüncü ülkeler üzerinden Türk menşeili malların Libya’ya giriş yaptığı biliniyor. 

Türkiye’ye turizm teklifi 
Libya ile ekonomik ilişkilerimizin en önemli unsurunu müteahhitlerimizin 1975 yılından beri sürdürdükleri faaliyetler oluşturuyor. Alacakların ödenmemesi nedeniyle donma noktasına gelen ilişkiler 2001 yılı itibariyle yeniden eski günlerine döneceğe benziyor. 

Dışişleri Bakanı İsmail Cem’in ocak ayında Libya’ya yaptığı ziyaret önemli gelişmelere sahne oldu. Libya, Avrupalı yatırımcıları da davet ettiği 35 milyar dolarlık “Yeni Yatırım ve Kalkınma Programı” için Türkiye’nin de devreye girmesini istedi. Libya’nın Türkiye’yle Akdeniz kıyı şeridinde inşa edilecek yeni turistik tesislerle ilgili ortak yatırım ve işbirliği yapması gündemde. 

Bakan Cem’in ziyaretinde 200 milyon dolarlık müteahhit alacağının 40 milyon dolarının ödenmesi, kalanının mahsuplaşmayla tasfiyesi konusunda anlaşma sağlandı. 


Bavul ticaretinde yeni rota
Bingazi ile İzmir arasında düzenlen gemi seferleri ise hem turizm hem de bavul ticareti için büyük önem taşıyor. Yılda 10 bin dolayında Libya vatandaşı turistik amaçlı olarak Türkiye’ye geliyor ve bavul ticareti yoluyla tekstil ürünleri, mutfak eşyaları ve gıda maddeleri alımı yapıyor. Ağırlıklı tekstil ürünlerini kapsayan bavul ticaretinin geçen yıl 120 milyon dolar civarında olduğu tahmin ediliyor.


TPAO Libya’da petrol arıyor 
Türkiye-Libya 18. Dönem Karma Ekonomik Komisyon toplantısında çimento sanayi, mühendislik, gemi inşa sanayi ile gübre sanayi alanlarında işbirliği yapılması kararlaştırıldı. Ticaret hacminin karşılıklı olarak birer milyar dolar olmak üzere 2 milyar dolara çıkarılmasına ilişkin ticaret anlaşması ise 23 Kasım 1998’de yürürlüğe girdi. 

Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ile Libya Petrol Şirketi arasında imzalanan ve 30 milyon dolarlık yatırımı öngören anlaşma uyarınca TPAO, 2001 yılından itibaren iki önemli sahada petrol aramaya başladı. 

Libya, TÜPRAŞ’ın düşük navlun ücreti nedeniyle uygun fiyatlarla ham petrol temin ettiği 5-6 ülkeden biri. 

Trablus Fuarı’na çıkarma

Türkiye-Libya ilişkilerindeki hava, başkent Trablus’ta yapılacak uluslararası fuara da yansıdı. Türkiye ulusal katılımını Forum’un gerçekleştirdiği Trablus Uluslararası Fuarı 2-12 Nisan tarihlerinde açık olacak. Fuara başvuran firmaların sayısı her geçen gün artarken, katılımı kesinleşenler Ram Dış Ticaret, Arçelik, Evyap, Superlit Boru, Merosa, Akmaya, Uğur Soğutma Makineleri, Ulubaş Madeni Eşya, Sarıtaş Makine, ASC Sabun, Dalan Kimya, Rotopak, Cesan, Anadolu Isuzu, Karakaya Tekstil olarak sıralanıyor. Fuarı devlet ve KOSGEB destekliyor.